1.Quy định pháp luật về ly hôn có yếu tố nước ngoài

1.1. Khái niệm ly hôn có yếu tố nước ngoài

Ly hôn là việc chấm dứt quan hệ vợ chồng theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án.^[1]

Pháp luật Việt Nam vẫn chưa đưa ra một khái niệm ly hôn có yếu tố nước ngoài, tuy vậy, ly hôn có yếu tố nước ngoài thực chất thuộc quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài. Trong đó, ly hôn là việc chấm dứt quan hệ vợ chồng theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án , còn yếu tố nước ngoài được dựa trên các dấu hiệu được quy định tại khoản 25, Điều 3 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 gồm:

     (i)   Chủ thể trong vụ việc ly hôn có yếu tố nước ngoài là ít nhất một bên người nước ngoài đây là tiêu chí xác định dựa vào sự khác nhau giữa quốc tịch của vợ và chồng; còn đối với người Việt Nam định cư ở nước nước ngoài bao gồm công dân Việt Nam cư trú, sinh sống lâu dài ở nước ngoài và người có gốc Việt Nam – người có quốc tịch nước ngoài hoặc không quốc tịch, theo đó người có quốc tịch nước ngoài là người không có quốc tịch Việt Nam. Ví dụ: sự kiện ly hôn giữa nữ là công dân Trung Quốc với nam là công dân Việt Nam.

     (ii)  Đối với quan hệ hôn nhân và gia đình giữa các bên là công dân Việt Nam  nhưng căn cứ để xác lập hay chấm dứt ly hôn xảy ra tại nước ngoài, theo pháp luật nước ngoài, phát sinh tại nước ngoài. Ví dụ: vợ chồng là công dân Việt Nam đang sinh sống tại Hoa Kỳ đề nghị Tòa án nước này giải quyết yêu cầu ly thân, sau khi thụ lý và giải quyết vụ án thì Tòa án Hoa Kỳ ra bản án cho phép hai vợ chồng ly hôn và đây là sự kiện pháp lý làm thay đổi quan hệ hôn nhân theo pháp luật nước ngoài.

     (iii) Tài sản liên quan đến ly hôn ở nước ngoài. Đó có thể là việc yêu cầu giải quyết quan hệ tài sản chung của hai vợ chồng sau khi ly hôn như động sản, bất động sản ở nước ngoài.

Như vậy, ly hôn có yếu tố nước ngoài có thể hiểu là việc chấm dứt quan hệ vợ chồng thuộc một trong ba dấu hiệu để xác định yếu tố nước ngoài theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án.

1.2. Xác định pháp luật điều chỉnh quan hệ ly hôn có yếu tố nước ngoài

1.2.1. Phương thức xác định

Phương pháp xung đột là phương pháp sử dụng các quy phạm xung đột nhằm chọn hệ thống pháp luật thích hợp để điều chỉnh các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài nói chung và quan hệ ly hôn có yếu tố nước ngoài nói riêng. Đây là phương pháp gián tiếp điều chỉnh các quan hệ ly hôn có yếu tố nước ngoài.

Ưu điểm của phương pháp xung đột là quy phạm xung đột không quy định quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia quan hệ có yếu tố nước ngoài mà chỉ quy định cách thức chọn hệ thống pháp luật áp dụng điều chỉnh các quan hệ đó, phương pháp này linh hoạt, mềm dẻo, mang tính khách quan cao dễ dàng điều chỉnh các quan hệ này. Việc xây dựng quy phạm xung đột do chính các quốc gia tự xây dựng trong hệ thống pháp luật nước mình, chứ không cần các quốc gia ngồi lại thỏa thuận với nhau. Do để tiến hành xây dựng nên số lượng quy phạm này chiếm số lượng lớn và khả năng áp dụng cao. Các kiểu hệ thuộc thường được sử dụng để giải quyết xung đột pháp luật đối với quan hệ hôn nhân có yếu tố nước ngoài như Luật nhân thân, Luật nơi cư trú, luật quốc tịch, luật nơi có tài sản… để xác định quan hệ vợ chồng cũng như tài sản chung hoặc riêng của vợ chồng và xác định thẩm quyền để giải quyết vấn đề ly hôn của vợ chồng.