Địa danh trong ca dao Quảng Ngãi (Tài liệu tham khảo vắn học Việt Nam_

Ngày đăng 27/02/2023
325 Lượt xem

Tác giả

1. Cũng như ở các địa phương khác, trong kho tàng ca dao Quảng Ngãi có một bộ phận lớn ca dao địa danh. Đó những bài ca dao nhắc đến một hay nhiều địa danh, trong đó, tuyệt đại đa số là địa danh trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Đây được xem là bộ phận ca dao “thuần” Quảng Ngãi nhất.

          So với các bộ phận khác của văn học dân gian, ca dao địa danh mang tính địa phương rõ rệt. Bởi đó là những sáng tác của nhân dân ở một hay một số địa phương cụ thể, phản ánh một cách chân thực, trực tiếp về thiên nhiên, xã hội và con người ở địa phương mình. Địa danh được nhắc đến trong ca dao địa danh bao giờ cũng gắn với những nét đặc trưng nổi bật của địa phương. Đại danh trong ca dao Quảng Ngãi không nằm ngoài đặc điểm này. Do đó, nghiên cứu địa danh trong ca dao Quảng Ngãi sẽ góp phần giúp chúng ta hiểu thêm về đất và người xứ Quảng trong nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau.

          2. Khảo sát kho tàng ca dao Quảng Ngãi, chúng tôi nhận thấy, địa danh được nhắc đến trong ca dao nơi đây mang một số đặc điểm quan trọng như sau:

2.1. Trước hết, không chỉ có số lượng lớn, phân bố khá động đều trên địa bàn cả tỉnh, địa danh trong ca dao Quảng Ngãi còn rất phong phú, đa dạng về loại hình với nhiều tiểu loại khác nhau, phản ánh khá đầy đủ các kiểu dạng địa danh của tỉnh.

          Về địa danh chỉ địa địa hình tự nhiên, trong ca dao Quảng Ngãi có các tiểu loại tiêu biểu như:

- Núi có núi Ấn/ Thiên Ấn, núi Long Đầu (Núi Long Đầu lưu danh hậu thế), núi Bút (Ai về núi Bút, quán Đàng), núi Quế (Gành Hàu, núi Quế đá xây nên chùa), núi Chúa (Chào qua núi Chúa, chào băng sông Trà), núi Chân Trâu (Sơn Tịnh có núi Chân Trâu), núi Hó (tức núi Thiên Ấn), núi Tròn (Sớm mai em xuống Quán Cơm em thấy hòn núi Hó/ Chiều về Đồng Có em thấy hòn núi Tròn), núi Quẹo (Anh lên hòn núi Quẹo), núi Xương Rồng (Quê em có núi Xương Rồng), núi Chóp Vung (Ngó lên hòn núi Chóp Vung);…

- Rừng có rừng Thủ (Bao giờ rừng Thủ hết gai), rừng Trà Bồng (Rừng Trà Bồng ai đẵng hết cây);…

- Rặng có rặng Trà My (Ra đi tới rặng Trà My)…

- Truông có truông Ba Gò (Cách truông Ba Gò nên phải lụy anh)…

- Đèo có đèo Đồng Ngỗ (Đèo nào cao bằng đèo Đồng Ngỗ), đèo Sơn Cốc (Đèo nào cao bằng đèo Sơn Cốc), đèo Eo Gió (Đèo nào cao bằng đèo Eo Gió);…

- Hố có hố Cua (Cỏ nào xanh bằng cỏ hố Cua)…

- Dốc có dốc Mỹ Trang (Dốc nào ngược bằng dốc Mỹ Trang)…

- Hòn có hòn Sỏi (Ngó lên hòn Sỏi nhiều tranh), hòn Sụp (Ngó xuống hòn Sụp cát vàng soi dương),…

- Sông có sông Trà/ Trà Khúc (Nước sông Trà Khúc sóng dồn lăn tăn), sông Vệ (Đò đưa sông Vệ nghênh ngang), sông Trường (Sông Trường có bến lội băng), sông Thủy Triều (Có cửa Mỹ Á, có sông Thủy Triều),…

- Đồng có đồng Ba La (Chạy quanh chạy quéo cũng về đồng Ba La), đồng Thi Phổ (Đồng nào rộng bằng đồng Thi Phổ), đồng Ngỗ, đồng Dinh (Củ lang Đồng Ngỗ/ Đỗ phụng đồng Dinh), đồng Chu Me (Ra đi thì sợ cánh đồng Chu Me),…

- Ruộng có ruộng Cây Da (Anh về bán ruộng Cây Da)…

- Thổ có thổ Ba Tơ (Thổ nào cao bằng thổ Ba Tơ)…

- Bộ có bộ An Ba (Bộ nào rộng bằng bộ An Ba)…

- Gành có gành Hàu (Gành Hàu, núi Quế đá xây nên chùa)…

- Bàu có bàu Ông Xá (Có bàu Ông Xá, có cầu Rừng Xanh)…

- Đầm có đầm Lâm Đăng (Ngó ra Thanh Hiếu thấy đầm Lâm Đăng)...

- Ao có ao Vuông (Kể từ cầu Ván, ao Vuông)…

- Cửa có cửa Đại (Tư Nghĩa, cửa Đại là đây), Mỹ Á (Anh về Mỹ Á chi lâu)…

- Mũi có mũi Sa Kỳ…

- Cù lao có cù lao Ré (tức đảo Lý Sơn, Đi ngang qua mũi Sa Kỳ/ Ngó ra cù lao Ré xiết chi thảm sầu)…


Chia sẻ:

Có thể bạn muốn xem