Hiệu ứng người đứng nhìn

Hiệu ứng người đứng nhìn (Bystander effect) là gì ? Hiệu ứng người đứng nhìn, còn được gọi là hiệu ứng chứng kiến, là một hiện tượng xã hội mà trong tình huống khẩn cấp hoặc cần sự giúp đỡ, khi càng có nhiều người chứng kiến sự việc xảy ra, thì khả năng họ tham gia hoặc giúp đỡ sẽ giảm đi. Điều này đôi khi dẫn đến việc một người trong số những người chứng kiến có thể không nhận thấy sự cần thiết hay trách nhiệm để hành động, vì họ ỷ lại khi cho rằng một ai đó khác sẽ đảm nhận trách nhiệm đó.

Nguyên nhân chính của hiệu ứng người đứng nhìn là do các yếu tố tâm lý và xã hội:

1. Xáo trộn trách nhiệm: Khi có nhiều người chứng kiến, mỗi người có xu hướng cho rằng người khác sẽ giúp hoặc đảm nhận trách nhiệm hơn là chính họ. Điều này dẫn đến việc trách nhiệm được xáo trộn và không ai thực sự đứng lên làm gì.
2. Sự không chắc chắn: Người chứng kiến có thể cảm thấy không chắc chắn về tình hình hoặc không biết cách giúp đỡ. Họ có thể nghĩ rằng họ sẽ gây rối hoặc làm tổn thương thêm nếu nhúng tay vào can thiệp.
3. Cảm xúc xã hội: Trong một số trường hợp, người chứng kiến có thể sợ hãi bị phê phán hoặc từ chối từ nhóm, nếu họ can thiệp. Họ lo lắng về ý kiến của người khác và sợ bị coi là can thiệp không đúng lúc hoặc không hiệu quả.

Nghiên cứu về hiệu ứng này có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu về tâm lý xã hội và định hướng cách giải quyết vấn đề khi có người cần giúp đỡ trong tình huống khẩn cấp.

Những tác hại của hiệu ứng người đứng nhìn

Hiệu ứng người đứng nhìn có thể gây ra nhiều tác hại đối với cá nhân và cộng đồng. Dưới đây là một số tác hại phổ biến của hiệu ứng “người đứng nhìn”:

1. Không giúp đỡ trong tình huống khẩn cấp: Hiệu ứng người đứng nhìn làm giảm khả năng người chứng kiến sẽ ra tay can thiệp và giúp đỡ trong tình huống khẩn cấp, như tai nạn giao thông, tấn công, hay tai nạn y tế. Điều này dẫn đến việc một người cần giúp đỡ có thể không nhận được sự trợ giúp kịp thời và có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
2. Thiếu tương tác xã hội: Hiệu ứng người đứng nhìn sẽ tạo ra môi trường xã hội thiếu tương tác và hỗ trợ giữa con người. Khi mọi người cảm thấy không có trách nhiệm hoặc không cần tham gia vào việc giúp đỡ người khác, xã hội trở nên lạnh lùng và cô lập.
3. Mất lòng tin và thiếu sự đồng cảm: Người cần giúp đỡ có thể cảm thấy mất lòng tin vào xã hội và người khác khi không nhận được sự quan tâm và đồng cảm khi gặp khó khăn. Điều này có thể ảnh hưởng đến tinh thần và sức khỏe tâm lý của họ.
4. Thiếu trách nhiệm đối với xã hội: Hiệu ứng “người đứng nhìn” cản trở quá trình xây dựng trách nhiệm xã hội trong cộng đồng. Khi mọi người cho rằng người khác sẽ đảm nhận trách nhiệm, họ có thể không chịu trách nhiệm hoặc thờ ơ với việc tham gia vào việc cải thiện vấn đề xã hội.
5. Tăng nguy cơ tội phạm và cuộc sống trở nên bất an: Trong một số trường hợp, hiệu ứng người đứng nhìn có thể làm cho kẻ thực hiện hành động xấu hơn tự tin và thậm chí khuyến khích hành vi tội phạm. Khi họ nhận thấy không có ai can thiệp hoặc đối mặt với hậu quả ít nhất, họ có thể dễ dàng thực hiện hành động xấu một cách dễ dàng hơn.

Tóm lại, hiệu ứng “người đứng nhìn” có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng đối với cá nhân và xã hội. Để giảm thiểu tác hại này, cần tăng cường nhận thức và giáo dục về tầm quan trọng của can thiệp và giúp đỡ người khác trong các tình huống khẩn cấp và xây dựng môi trường xã hội nơi mọi người đề cao trách nhiệm xã hội và tương tác tích cực với nhau.

Top of Form

Những thảm hoạ của căn bệnh vô cảm trong xã hội

Căn bệnh vô cảm (apathy) là biểu hiện của trạng thái tâm lý và cảm xúc phổ biến mà người ta có thể trải qua trong nhiều tình huống khác nhau. Tuy nhiên, có thể hiểu rằng: một số yếu tố tâm lý và xã hội, trong đó bao gồm cả hiệu ứng người đứng nhìn, có thể đóng một vai trò trong sự lan nhanh của căn bệnh vô cảm.

Thực tế cho chúng ta thấy, có một số yếu tố tương quan với căn bệnh vô cảm mà có thể liên quan đến hiệu ứng “người đứng nhìn” và tình hình xã hội của một quốc gia:

1. Cảm giác bất lực trước xã hội: Hiệu ứng người đứng nhìn khiến người ta có cảm giác bất lực và không còn tin tưởng vào khả năng thay đổi tình hình xung quanh. Điều này có thể dẫn đến căn bệnh vô cảm, khi người ta cảm thấy không có sức mạnh hay nguồn động lực để tham gia hoặc thay đổi tình huống xã hội.
2. Xáo trộn trách nhiệm xã hội: Trong một xã hội mà mọi người đều cho rằng người khác sẽ đảm nhận trách nhiệm, người ta có thể dễ dàng rơi vào lối tư duy khốn nạn: "nếu không ai làm, thì tôi cũng chẳng cần làm". Điều này cũng có thể dẫn đến tâm trạng vô cảm và không hứng thú tham gia vào vấn đề xã hội.
3. Cảm giác cô lập và thiếu sự liên kết xã hội: Xã hội hiện đại có thể dẫn đến cảm giác cô lập và mất liên kết giữa con người. Khi người ta cảm thấy không có sự hỗ trợ và liên kết với người khác, họ có thể dễ dàng rơi vào trạng thái căn bệnh vô cảm.

Để giải quyết căn bệnh vô cảm và các vấn đề tâm lý xã hội, cần tiến hành nghiên cứu và áp dụng các biện pháp phù hợp. Trong trường hợp của hiệu ứng “người đứng nhìn”, giáo dục và tăng cường nhận thức về tầm quan trọng của sự tham gia và can thiệp trong tình huống khẩn cấp có thể giúp giảm thiểu hiện tượng này. Ngoài ra, xây dựng môi trường xã hội nơi mọi người đề cao tinh thần hỗ trợ và tương tác xã hội có thể giúp giảm thiểu căn bệnh vô cảm và tăng cường ý thức và trách nhiệm xã hội của mỗi cá nhân.

Những cách vượt qua khía cạnh tiêu cực của hiệu ứng “người đứng nhìn”

Để vượt qua tác hại của hiệu ứng người đứng nhìn và khuyến khích can thiệp tích cực trong tình huống khẩn cấp hoặc khi có người cần giúp đỡ, hãy thực hiện các cách sau đây:

1. Tăng cường nhận thức của mọi người: Cải thiện nhận thức của mọi người về hiệu ứng người đứng nhìn và tầm quan trọng của việc giúp đỡ người khác khi hoạn nạn. Khi mọi người hiểu rõ rằng, hiệu ứng này có thể gây hại và ảnh hưởng đến người cần giúp đỡ, họ sẽ có xu hướng tự cảnh giác và hành động tích cực hơn.
2. Nghiên cứu sâu về các hiện tượng tâm lý -  xã hội: Nghiên cứu và hiểu rõ hơn về tâm lý xã hội và những yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến quyết định can thiệp hoặc không can thiệp. Điều này giúp xác định các nguyên nhân cụ thể và tạo ra các chiến lược vượt qua hiệu ứng người đứng nhìn.
3. Giáo dục và đào tạo: Cung cấp các chương trình giáo dục và đào tạo về cách giúp đỡ và can thiệp trong tình huống khẩn cấp. Trong các khóa đào tạo này, người tham gia có thể học cách nhận biết các tình huống cần giúp đỡ, tìm hiểu cách can thiệp một cách an toàn và hiệu quả, và phát triển sự tự tin trong việc giúp đỡ người khác.
4. Tạo ra môi trường hỗ trợ: Xây dựng môi trường xã hội nơi mọi người được khuyến khích và đề cao tinh thần hỗ trợ và tương tác tích cực. Việc tạo ra một cộng đồng ủng hộ và đồng cảm giúp giảm thiểu hiệu ứng người đứng nhìn và khuyến khích mọi người hành động khi có người cần giúp đỡ.
5. Trách nhiệm cá nhân: Mỗi người đều có trách nhiệm cá nhân trong việc giúp đỡ người khác khi cần thiết. Hãy chủ động thể hiện trách nhiệm cá nhân của mình và không đợi cho đến khi có người khác ra tay can thiệp trước. Hành động cá nhân tích cực có thể truyền cảm hứng cho người khác và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng.
6. Làm việc nhóm và kêu gọi sự giúp đỡ: Nếu bạn là người chứng kiến một tình huống khẩn cấp, hãy liên kết với những người khác xung quanh và cùng nhau can thiệp. Đôi khi, một nhóm người sẽ cảm thấy tự tin hơn và dễ dàng hơn trong việc giúp đỡ so với một cá nhân đơn lẻ.

Nói tóm lại, việc vượt qua tác hại của hiệu ứng “người đứng nhìn” cần một sự kết hợp giữa nhận thức, giáo dục, tạo môi trường hỗ trợ và trách nhiệm cá nhân. Khi mọi người hiểu và hành động tích cực, xã hội sẽ trở nên ấm áp và đáng tin cậy hơn, với tinh thần hỗ trợ và sẵn lòng giúp đỡ lẫn nhau.

Tác giả, Diễn giả LẠI THẾ LUYỆN

https://laitheluyen.blogspot.com

Top of Form

Top of Form

Top of Form

Tài liệu tham khảo

1. Darley, J. M., & Latané, B. (1968). Bystander intervention in emergencies: Diffusion of responsibility. Journal of Personality and Social Psychology, 8(4), 377-383.
2. Latané, B., & Darley, J. M. (1970). The unresponsive bystander: Why doesn't he help?. Appleton-Century-Crofts.
3. Levine, M., Prosser, A., Evans, D., & Reicher, S. (2005). Identity and emergency intervention: How social group membership and inclusiveness of group boundaries shape helping behavior. Personality and Social Psychology Bulletin, 31(4), 443-453.
4. Fischer, P., Krueger, J. I., Greitemeyer, T., Vogrincic, C., Kastenmüller, A., Frey, D., ... & Kainbacher, M. (2011). The bystander-effect: A meta-analytic review on bystander intervention in dangerous and non-dangerous emergencies. Psychological Bulletin, 137(4), 517-537.