Tội phạm không phải là  khái niệm mới lạ trong thế giới ngày nay, đặc biệt trong  thời đại bùng nổ thông tin toàn cầu. Một khi sự cố tội phạm  xảy ra, chúng sẽ lan tràn khắp nơi, các ý tưởng, trường phái cực đoan, chủ nghĩa khủng bố và tội phạm ẩn náu trong bóng tối của những diễn biến hòa bình và tôn giáo. Chúng ta cảm thấy ghê tởm, sợ hãi và lên án những tội phạm: trộm cắp, lừa đảo và một ngày nọ chúng ta chợt thấy những hành vi như vậy xuất hiện  xung quanh mình; bạn trở thành tội phạm hoặc  nạn nhân của tội ác - đây là hai loại người chính trong xã hội. Chúng ta đã  bao giờ  nghĩ bộ não của tội phạm khác  với bộ não của chúng ta như thế nào chưa? Phải chăng tâm trí tội phạm đã bị tổn thương, biến dạng não và từ đó thực hiện những hành vi vi phạm chuẩn mực xã hội? Nếu  ít nhất bạn cũng tò mò về cách bọn tội phạm suy nghĩ và hành động, tôi khuyên bạn nên đọc cuốn sách “Tâm trí và hành vi tội phạm” của Julia Shaw. Cuốn sách này sẽ  cho bạn biết về vấn đề này.

Tiến sĩ Julia Shaw là  giảng viên và nhà nghiên cứu giàu kinh nghiệm tại Trường Luật và Khoa học Xã hội thuộc Đại học London South Bank và là một trong số ít chuyên gia trên thế giới tiến hành nghiên cứu về các lỗi tâm thần. Ký ức phức tạp liên quan đến các sự kiện cảm xúc cá nhân, còn được gọi là  “ký ức sống động nhưng hoàn toàn không có thật”.   Tiến sĩ Shaw đã xuất bản nhiều bài báo khoa học trên các tạp chí  quốc tế, biên soạn sách giáo khoa, thường xuyên đóng góp cho tạp chí Scientific American nổi tiếng, là giảng viên khách mời và tham gia thuyết trình tại các hội nghị về thảo dược trên khắp thế giới. Cô cũng giảng dạy các khóa học đại học.

Tất cả chúng ta đều có khả năng phạm tội giết người và những hành vi khủng khiếp khác. May mắn thay, hầu hết chúng ta đều có khả năng kiểm soát xung lực ngăn cản chúng ta thực hiện những tưởng tượng đen tối của mình. Tâm trí và Hành vi Tội phạm cung cấp  cái nhìn tổng quan về các chủ đề quan trọng và đa dạng xung quanh khái niệm tội phạm hấp dẫn, quan trọng  và thường bị bỏ qua.

“Tâm trí và Hành vi  phạm tội” không hẳn là một cuốn sách y khoa và giải phẫu sẽ cho bạn biết cấu trúc não bộ của con người nói chung và tội phạm nói riêng (mặc dù cuốn sách vẫn có những trích dẫn và  minh họa về cấu trúc não bộ), nên không cần thiết phải nói thêm. Nó sẽ giúp ích cho một bác sĩ hoặc nhà  nhân chủng học khi đọc nó, nhưng ở một khía cạnh nào đó, cuốn sách có vẻ hấp dẫn và dễ hiểu hơn nếu bạn có một chút kiến thức. 

Cuốn sách gồm 406 trang, chia thành tám chương. Có thể nói đây là một cuốn sách  thú vị và mang tính hàn lâm, trừu tượng dành cho những ai thích nghiên cứu về tội phạm và tâm lý học. Đây là cuốn sách mang lại góc nhìn đa chiều và thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về tội phạm cũng như hành vi phạm tội. Tất nhiên, tác giả không muốn chúng ta tin rằng hành vi phạm tội  là tốt hay có lợi cho xã hội. Có lẽ  Julia Shaw muốn đưa ra một cái nhìn đúng đắn về cách chúng ta đánh giá tội phạm và hành vi phạm tội của một cá nhân, đồng thời cho chúng ta cách hiểu những gì  diễn ra trong tâm trí tội phạm. Trong mỗi chương, tác giả  phân tích các loại tội phạm  khác nhau, suy nghĩ của hung thủ khi phạm tội, đặc điểm của tội phạm: hung hãn, kinh dị, giết người , tội tình ái, tình dục.Song song với những lý thuyết “có vẻ khó tin”,  tác giả còn đưa ra và phần nào khảo sát những thí nghiệm thú vị về các vấn đề lựa chọn, tính khí và đạo đức. Tất nhiên, thí nghiệm không phải lúc nào cũng  đưa ra câu trả lời chính xác, điều này được thể hiện qua nhiều lý thuyết  đạo đức mà tác giả trình bày và cho chúng ta thấy: có những trường hợp đạo đức  không giống nhau và phân biệt thiện ác, có những lúc điều này là trường hợp chúng ta có thể nhìn thấy  mình trong  hình dạng một  tội phạm. Bạn đã bao giờ có ý nghĩ hoặc ý tưởng rằng bạn  sẽ giết ai đó chưa? Ném ai đó từ trên cao xuống? Việc tra tấn ai đó và đấm vào mặt họ có khiến bạn tức giận không?Điều này cũng  xảy ra trong tâm trí của bọn tội phạm. Tuy nhiên, chúng tôi khác họ ở chỗ chúng tôi có thể trấn áp tư tưởng phạm tội này.

Cuốn sách Tâm trí và hành vi tội phạm” của Julia Shaw đã khai thác rõ ràng về từng khía cạnh, tận sâu trong từng ngóc ngách những bí ẩn đen tối của con người qua tâm lý học. Tâm trí và hành vi tội phạm” của Julia Shaw sẽ khiến cho chúng ta phải suy nghĩ lại về thế giới quan của mình.

Tôi thực sự thích một câu trích dẫn trong cuốn sách: “Phản ứng của chúng ta trước sự lầm đường lạc lối cho chúng ta biết ít hơn về người khác và nhiều hơn về chính mình”. Điều này được phản ánh trong đánh giá của chúng tôi về tội phạm. Khi một người phạm tội, chúng ta dùng những từ ngữ gay gắt nhất để mô tả và coi thường họ. Hãy sử dụng những tính từ như: kẻ giết người, kẻ biến thái, tên trộm, v.v. Nhưng  này không phải là những thứ đặc trưng cho một con người, chúng chỉ là những mô tả mang tính biểu tượng về tội ác mà những người này phạm phải. Nhưng không sao cả, nếu hầu hết chúng ta đều thích, việc thể hiện sự căm ghét tội phạm bằng cách hạ nhục họ khiến chúng ta cảm thấy mình là công lý. Tuy nhiên:

Người ta dễ dàng quên rằng sự phức tạp của trải nghiệm con người không dừng lại chỉ vì một cá nhân mắc trọng tội. Chiếc áo không làm nên thầy tu. Thật không phù hợp và đơn giản hoá quá mức khi ta gán cho ai đó cái mác kẻ sát nhân chỉ vì họ từng giết người.

Người bị kết án cũng là người. Trong 364 ngày trong năm, một người có thể hoàn toàn tuân thủ pháp luật, và sau đó vào ngày thứ 365, họ có thể quyết định phạm tội. Ngay cả những tội phạm bị kết án kịch khung cũng dành gần như cả cuộc đời để tuân thủ pháp luật. Họ làm gì trong quãng thời gian ấy? Những việc bình thường của con người. Họ ăn, ngủ, khóc và yêu.

Một lần nữa, cuốn sách này  không nói về việc bào chữa cho tội phạm mà  giúp chúng ta có cái nhìn đa chiều về tội phạm và hành vi phạm tội của chúng, loại bỏ con mắt phán xét của xã hội và nhìn họ với con mắt nhân ái hơn. Qua hàng loạt thí nghiệm và ví dụ  thực tế về  vấn đề tội phạm, đạo đức và cuối cùng mình cũng có được cái nhìn tổng quát hơn về hành vi và tư duy phạm tội  của họ.

Thế giới tội phạm đôi khi đơn giản nhưng đôi khi lại rất phức tạp. Như Friedrich Nietzsche đã viết:  Tâm đen tối thì hành vi tội lỗi. Chỉ khi chúng ta gắn cho thứ gì đó xấu xa thì nó mới xấu xa. Vì vậy, trước khi tò mò về những suy nghĩ trong đầu tên tội phạm, tôi nghĩ mình nên điều chỉnh cái nhìn khách quan của mình về tội phạm.

Trên thực tế, trong mỗi người đều có một chút xấu xa: đây có phải là công việc của Đấng Tạo Hóa không? Đôi khi chúng ta thể hiện nó qua hành động, lời nói, nét mặt, đôi khi chúng ta giữ nó trong suy nghĩ: làm tổn thương  ai đó, hành hạ  người đã làm tổn thương mình. Tuy nhiên, “ác”, “tội phạm” không nên dùng như một tính từ hay biệt danh tùy tiện cho một người, vì con người là sự kết hợp của nhiều yếu tố. Và  ai cũng có thể là tội phạm.

Cuốn sách này khá là hay nhưng nếu bạn chưa đủ mười tám tuổi thì tốt nhất không nên đọc nó vì nó có thể gây ám ảnh cho bạn.