Cây cam ngọt của tôi là một cuốn tiểu thuyết tự truyện mang màu sắc trẻ thơ, nhưng lại có nhiều giá trị nhân văn sâu sắc. Cốt truyện phản ánh hiện thực đời sống thông qua những câu chuyện nhỏ, tình tiết đều đều nhưng nhịp nhàng khiến ai đã bị cuốn vào cuốn sách rồi, thì khó có thể bước ra được. 

Cây cam ngọt của tôi là sáng tác của nhà văn người gốc Nam Mỹ, nên có thể thấy văn phong của ông đậm hướng giải tỏa cảm xúc. Nền văn hóa Nam Mỹ cho phép người ta được thoải mái thể hiện cá tính, sự phóng khoáng nơi đây giúp chúng ta có nhiều những sinh khí để cho hoạt động nghệ thuật được trở nên cảm xúc hơn. Tác giả Jose Mauro de Vansconcelos người Brazil, ông sinh ra trong một gia đình nghèo ở ngoại ô Rio de Janeiro. Cuộc sống nghệ thuật của Jose vô cùng phong phú, ngoài cương vị nhà văn, ông cũng đã làm qua rất nhiều nghề như diễn viên, biên kịch,... Sáng tác của ông được công khai với cộng đồng vào năm 22 tuổi, nổi tiếng nhất đó chính là Cây cam ngọt của tôi.

Tác phẩm Cây cam ngọt của tôi của Jose Mauro de Vansconcelos là một sáng tác vô cùng thành công, được đông đảo độc giả ủng hộ, từ lĩnh vực học thuật đến lĩnh vực giải trí đơn thuần. Cụ thể, tác phẩm đã được đưa vào chương trình giáo dục tiểu học chính thức của Brazil. Ngoài ra, vào năm 2013 tác phẩm đã được chuyển thể thành phim điện ảnh do đạo diễn Marcos Bernstein đảm nhiệm. 

Tiểu thuyết Cây cam ngọt của tôi xứng đáng là cuốn sách gối đầu giường cho trẻ thơ, hay những ai đã từng là trẻ thơ. Cốt truyện xoay quanh nhân vật Zeze - một đứa trẻ “hư”, tự như đứa trẻ trong cuốn sách Hoàng tử bé. Những đứa trẻ mộng mơ không dung nạp được những toan tính hiện thực, và chúng cũng không được “người lớn” chấp nhận. Chúng là những người sống tình cảm thực sự, thứ chúng quan tâm chính là giá trị thực của cuộc sống. Nhưng giá trị thực của chúng quá khác với giá trị thực của những người “lớn”, những người chỉ đăm đăm nhìn vào vẻ bề ngoài mà vội kết luận tính đúng sai dựa vào giá trị hiện kim. 

Sự khác nhau giữa lý thuyết trẻ con và lý thuyết người lớn 

Trẻ con được hiểu là những người sống dựa trên cảm xúc, còn người lớn là những người sống dựa vào hiện vật. Trẻ con sẽ quan tâm đến bạn vì bạn là bạn, còn người lớn sẽ quan tâm đến bạn vì lớp vỏ bên ngoài của bạn. Cái lớp vỏ về quần áo, tiền bạc, địa vị,... có thể thay đổi tùy vào thời thế. Chung quy, người lớn sẽ chỉ quan tâm đến bạn khi bạn đem lại giá trị hiện kim cho họ. Còn trẻ con chơi với bạn chỉ vì bạn có thể cho nó niềm vui, và nó sẽ trao lại niềm vui dành cho bạn. 

Thật không ngoa khi nói Cây cam ngọt của tôi chính là tiểu thuyết dành cho những đứa trẻ không bao giờ lớn. Cậu bé Zeze trong câu chuyện chính là nhân vật tượng trưng có những cậu bé/ những cô bé của sau này. Những người có tâm hồn mộng mơ, có thể nhìn thấy màu hồng ở trong màn đêm tối tăm. Những người dù ở trong nghịch cảnh vẫn tìm thấy ánh dương. Đó là một nguồn sống mà không phải ai cũng có được. Chỉ những người không bị nhiễm những thứ ô trọc của cuộc đời mới giữ được cốt cách đó. 

Thế giới mộng mơ trong cậu bé Zeze

Được khắc họa là một nhân vật vô cùng thông minh, cậu bé Zeze là một đứa trẻ chưa đi học đã biết đọc chữ. Cậu được mọi người mệnh danh là đứa con của quỷ bởi cậu vô cùng quậy phá. Nhưng cậu không hẳn là nghịch ngợm như những lời người ta trách mắng. Nếu hiểu cậu bé, chúng ta sẽ cảm nhận được đứa con của quỷ Satan đó ấm áp vô cùng. 

Cậu là một học sinh hư, nhưng cậu lại rất biết quan tâm người khác. Đơn cử với trường hợp của cô giáo Cecilia. Trong khi bạn bè chế giễu cô về mặt ngoại hình, thì chỉ có cậu bé ấm áp ấy là đối đãi với cô như một người phụ nữ thật sự. Cậu đã hái hoa tặng cho cô giáo của mình, một người phụ nữ không xinh đẹp được tặng hoa có vẻ rất hiếm. Từ đó, cậu khiến cho cô giáo Cecilia trở nên tự tin hơn và có động lực vào hạnh phúc hơn rất nhiều.

Trong người Zeze luôn có một chú chim biết nói, chú chim ấy giao tiếp với cậu bằng tất cả niềm hy vọng và động lực sống. Chú chim đó luôn hót và luôn hát, chú chim đó giúp Zeze có thêm động lực bước vào thế giới cổ tích do chính bản thân cậu tạo ra. Thậm chí đến cả cây cam ngọt của cậu, cũng chỉ là một cái cây khô héo còm cõi, nhưng bằng tất cả niềm tin yêu và hy vọng. Trong mắt Zeze, cây cam là một người bạn rất đỗi tuyệt vời và đặc biệt cường tráng của cậu. 

Zeze có một người bạn từ thiên nhiên khác, đó chính là con chim quạ. Khi chuyển nhà, Zeze có một nỗi lo, cậu sợ con chim quạ kia không biết đường để đi tới ngôi nhà của cậu. Cậu đã tường trình cho chú chim biết địa chỉ của ngôi nhà mới của mình, theo một cách rất nghiêm túc. Cậu còn lo sợ rằng chú không biết đến mức phải hỏi đi hỏi lại những người lớn cậu biết. Sau đó, cũng may đến nhà mới vẫn có chim quạ đến bầu bạn với cậu. Nếu đặt góc độ là người lớn, sẽ rất buồn cười trước những suy tư trẻ con non dại của Zeze, bởi nơi đó có nhiều quạ, làm sao chúng ta biết được những con quạ đó là một. Nhưng chúng ta là trẻ con cơ mà? Tình bạn của những đứa trẻ con không thể để ánh nhìn của người lớn phá hỏng. 

Kẻ phản diện gọi tên Zeze

Gia đình của Zeze là một hộ gia đình đông con, công việc của bố mẹ lại không ổn định. Họ đã phải sống trong hoàn cảnh từ nghèo đói đến đói nghèo khốn khó hơn trước. Họ đã chuyển từ một căn nhà bé đến một căn nhà bé hơn, rồi sau đó lại phải chịu cảnh cha thất nghiệp. Trong một lần vạ miệng vào đêm giáng sinh, vì không có đồ mới và những món quà như những bạn đồng trang lứa, nên Zeze đã làm tổn thương bố của mình một cách sâu sắc. Cậu đã oán trách bố của mình thất nghiệp, không giỏi giang như bố của người ta. Điều này dẫn cậu đến với những trận đòn roi khủng khiếp hơn những trận đòn trước đây. 

Zeze đã cực kì hận bố của mình, cậu quyết định giết chết người bố ấy. Nhưng cậu là trẻ con, cách giết người của trẻ con không giống như cách giết người của người lớn. Từ quyết định, cậu đã giết người bố của mình bằng cách cho ông ta chết đi trong tim của cậu. Nhưng những oán trách đó của Zeze có thật sự đúng đắn hay không? 

Nếu có sự lựa chọn, đâu ai muốn bản thân trở nên nghèo túng. Cách oán trách của Zeze là rất sai lầm. Khi nhận thực được lỗi sai của mình, cậu đã quyết tâm sửa chữa lỗi sai bằng cách lấy lòng người cha. Cậu đã hành nghề đánh giày cho người giàu nhằm kiếm thêm tiền để mua quà cho cha mình. Hành động đó tuy nhỏ nhưng lại ấm áp vô cùng. Nhận được món quà lớn lao ấy, có người cha nào không cảm động trước đứa con trai nhỏ bé ấy?

Cậu bé Zeze của cuốn tiểu thuyết Cây cam ngọt của tôi liệu có phải là Jose Mauro de Vansconcelos của những tháng ngày xưa cũ. Từ lý thuyết phân tích tiểu sử học, có thể dễ dàng nhận thấy hoàn cảnh của tác giả và hoàn cảnh của nhân vật chính trong cuốn tiểu thuyết Cây cam ngọt của tôi có nét tương đồng. Hơn hết, cuốn sách mang màu sắc tự truyện lại càng thể hiện đậm nét hơn giả thuyết trên. Tác giả phải trực tiếp trải qua hoàn cảnh khốn khó, mới có thể có những giọng văn chân thực khiến cho người khác rung động trong từng câu từ như thế. Tiểu thuyết Cây cam ngọt của tôi xứng đáng là một cuốn tiểu thuyết mang thông điệp sống sâu sắc nhất của nền văn hóa Nam Mỹ.