Am hiểu các hiện tượng tâm lý nhóm là một yếu tố quan trọng để trở thành một người quản lý doanh nghiệp có tầm và hiệu quả. Quản lý doanh nghiệp không chỉ đơn thuần là quản lý công việc và tài nguyên, mà còn phải hiểu và tạo ra môi trường làm việc tích cực, đoàn kết và hiệu quả cho cả nhóm. Điều này giúp tạo ra môi trường làm việc tích cực và đóng góp vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Hiệu ứng ưu ái nhóm (In-group favoritism)

Hiệu ứng ưu ái trong nhóm, còn được gọi là hiệu ứng thiên vị nhóm, là một hiện tượng xã hội mà con người có xu hướng thiên vị, ưu ái, và có cảm giác tích cực hơn đối với các thành viên trong nhóm của mình so với những nhóm khác. Đây là một khía cạnh của hành vi định hình nhóm và cách mà con người xây dựng và duy trì các mối quan hệ xã hội.

Hiệu ứng ưu ái nhóm có nhiều nguyên nhân, bao gồm:

1. Tính gắn kết nhóm: Hiệu ứng này thường xuất hiện khi con người tự nhận mình là một phần của một nhóm cụ thể (ví dụ: gia đình, tôn giáo, quốc gia, câu lạc bộ thể thao, v.v.). Những người trong cùng một nhóm có xu hướng đối xử tốt hơn với nhau và có sự cảm thông mạnh mẽ hơn.
2. Có chung một vài đặc điểm cá nhân: Hiệu ứng này có thể xuất hiện dựa trên các đặc điểm cá nhân chung, chẳng hạn như chung quốc gia, dòng họ, ngôn ngữ, văn hóa, tôn giáo hoặc sở thích chung.
3. Tính cạnh tranh giữa các nhóm: Nếu có sự cạnh tranh giữa các nhóm hoặc tạo ra một thực tế giữa "chúng ta" và "họ", hiệu ứng ưu ái trong nhóm có thể gia tăng, tạo nên một sự phân biệt rõ ràng giữa nhóm của mình và nhóm đối thủ.

Trên thực tế, hiệu ứng ưu ái nhóm có thể gây ảnh hưởng đến các khía cạnh của cuộc sống, bao gồm: các quyết định tuyển dụng, quyết định kinh doanh, tư duy chính trị,… Điều này cũng có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực, chẳng hạn như phân biệt đối xử hoặc xung đột giữa các nhóm. Tuy nhiên, một khi hiểu về hiệu ứng ưu ái trong nhóm có thể giúp chúng ta nhận ra và kiểm soát những ảnh hưởng này, để xây dựng một cộng đồng rộng lớn hơn và tôn trọng sự khàc biệt.

Các tác giả tiêu biểu đã nghiên cứu về chủ đề này

Về chủ đề hiệu ứng ưu ái nhóm (in-group favoritism) và các vấn đề liên quan đến quan hệ nhóm, có nhiều tác giả đã nghiên cứu và đóng góp vào lĩnh vực này. Dưới đây là một số tên tác giả nổi tiếng và các tài liệu liên quan đến chủ đề này:

1. Henri Tajfel và John Turner: Hai nhà tâm lý học xã hội người Anh đã tiên phong trong việc nghiên cứu hiệu ứng ưu ái trong nhóm và đề xuất lý thuyết về "Nhóm Xã hội và Tính toán Tâm Trí."
2. Muzafer Sherif: Nhà tâm lý học xã hội người Thổ Nhĩ Kỳ đã nghiên cứu về hiệu ứng thiên vị nhóm trong ngữ cảnh thí nghiệm về "Trại Mùa Hè Robbers Cave".
3. Elaine Hatfield và G. William Walster: Hai nhà tâm lý học xã hội người Mỹ nổi tiếng với công trình về lý thuyết hòa hợp tình yêu và hủy diệt tình yêu, nhưng họ cũng đã nghiên cứu về hiệu ứng ưu ái trong nhóm.
4. Marilynn B. Brewer: Nhà tâm lý học xã hội người Mỹ đã nghiên cứu nhiều về hiệu ứng ưu ái trong nhóm và đóng góp vào lĩnh vực đa dạng về nhóm và quan hệ xã hội.
5. Daniel Kahneman: Nhà kinh tế học người Mỹ - gốc Israel đã nghiên cứu về hệ thống tư duy hai cấp và tác động của nó đối với đánh giá và quyết định trong nhóm.
6. Henri C. Santos: Nhà tâm lý học xã hội người Brazil đã nghiên cứu về hiệu ứng ưu ái trong nhóm và đóng góp vào lĩnh vực xã hội học.

Ảnh hưởng của hiệu ứng ưu ái nhóm đến kết quả làm việc nhóm

Hiệu ứng ưu ái nhóm có thể gây hại cho kết quả làm việc nhóm trong nhiều trường hợp. Mặc dù việc tạo ra một tinh thần đoàn kết và sự gắn kết trong nhóm có thể có lợi cho tinh thần làm việc và sự hợp tác, nhưng điều này cũng có thể dẫn đến một số vấn đề tiêu cực như sau:

1. Thiếu sự đa dạng ý kiến: Hiệu ứng ưu ái nhóm có thể làm cho nhóm không thể nhìn thấy hoặc chấp nhận ý kiến và quan điểm khác nhau của các nhóm khác. Điều này dẫn đến việc thiếu sự sáng tạo và đa dạng trong quá trình giải quyết vấn đề hoặc ra quyết định cho cả công ty.
2. Phân biệt đối xử giữa các nhóm: Những thành viên của một nhóm có thể tập trung quá mức vào việc ưu ái nhau, dẫn đến sự phân biệt giữa các cá nhân trong các nhóm khác nhau ở công ty. Điều này có thể gây ra mâu thuẫn và căng thẳng trong quá trình làm việc nhóm, giữa các nhóm ở công ty.
3. Đánh giá không công bằng: Hiệu ứng ưu ái nhóm có thể làm cho nhóm đánh giá thành viên của mình dưới một góc độ ưu tiên hơn so với những người nằm ở các nhóm khác, điều này dẫn đến sự không công bằng trong việc xem xét đóng góp và hiệu suất của từng cá nhân ở công ty.
4. Gây hạn chế cho sự học hỏi và phát triển: Nếu nhóm chỉ tập trung vào ý kiến và giải pháp từ một số thành viên nhất định của nhóm mình, thì những ý tưởng mới và tiềm năng của các cá nhân khác ở các nhóm khác trong công ty có thể bị bỏ qua. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình học hỏi và phát triển của cả nhóm.

Để tránh những hậu quả tiêu cực của hiệu ứng ưu ái nhóm, điều quan trọng là  các nhóm phải cố gắng duy trì sự cởi mở, thúc đẩy sự đa dạng ý kiến và tôn trọng các thành viên của các nhóm khác trong công ty. Đồng thời, cần xem xét kỹ lưỡng quy trình ra quyết định và đánh giá hiệu suất để đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong làm việc nhóm.

Để vượt qua hiện tượng ưu ái nhóm

Vượt qua hiện tượng ưu ái trong nhóm đòi hỏi sự nhận thức và chủ động trong việc tạo ra môi trường công bằng và đa dạng trong công ty. Dưới đây là một số cách để người quản lý doanh nghiệp làm được điều này:

1. Nhận thức về hiện tượng ưu ái trong nhóm: Đầu tiên, trưởng nhóm và các thành viên cần nhận thức rõ về hiện tượng ưu ái trong nhóm và những tác động tiêu cực của nó. Hãy tìm hiểu về khái niệm này và hiểu rõ tại sao nó có thể ảnh hưởng đến quyết định và quan hệ trong nhóm.
2. Tạo ra môi trường đa dạng và công bằng: Khuyến khích sự đa dạng về ý kiến, quan điểm và kỹ năng trong nhóm. Đảm bảo mọi thành viên đều có cơ hội tham gia và đóng góp ý kiến. Cung cấp môi trường an toàn và thoải mái để mỗi thành viên có thể tự do diễn đạt ý kiến và ý tưởng mà không sợ bị phê phán hay bị thiên vị.
3. Xem xét quy trình ra quyết định và đánh giá hiệu suất: Đảm bảo quy trình ra quyết định công bằng và minh bạch. Đánh giá hiệu suất dựa trên các tiêu chí công bằng và không để hiệu ứng ưu ái ảnh hưởng đến quá trình đánh giá. Điều này giúp đảm bảo mọi thành viên được đánh giá dựa trên đóng góp và hiệu suất thực sự của họ.
4. Đào tạo và nâng cao nhận thức: Tổ chức các khóa đào tạo và hoạt động nhằm tăng cường nhận thức về hiệu ứng ưu ái trong nhóm và cách vượt qua nó. Điều này giúp mọi người hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc duy trì một môi trường công bằng và đa dạng trong nhóm.
5. Đặt mục tiêu chung cho công ty: Xác định mục tiêu và mục đích chung cho công ty giúp tạo sự đoàn kết và thúc đẩy sự hợp tác giữa các nhóm. Khi tập trung vào mục tiêu chung, mọi thành viên ở các nhóm có xu hướng đánh giá đồng đều và đóng góp vào việc đạt được mục tiêu đó.
6. Giám sát và phản hồi định kỳ: Theo dõi sự tiến triển và tương tác giữa các nhóm. Đưa ra phản hồi xây dựng và điều chỉnh hành vi nếu cần thiết để đảm bảo sự công bằng và tránh hiệu ứng ưu ái nhóm.

Những nỗ lực như trên sẽ giúp người quản lý doanh nghiệp vượt qua hiện tượng ưu ái nhóm và tạo ra một môi trường làm việc tích cực và hiệu quả cho cả công ty.

Top of Form